Allah, vazifesi olmasına rağmen yeni doğum yapmış bir annenin ruhunu, merhametine yenik düştüğü için, alamadan dönen meleğini üç şeyi öğrenmesi için insan suretine büründürerek dünyaya gönderir: İnsanın içinde ne barındırdığını öğren, İnsana neyin verilmediğini öğren ve İnsanın ne ile yaşadığını öğren Bu üç bilgiyi edindiğinde, yani insanı tanıdığında melek Rabb`inin sonsuz merhametini de kavradığı için tekrar semaya yükselir.
İnsan Ne ile Yaşar, Toltsoy`un ahlaki ve dini değerleri ön plana çıkardığı heyecanlı, coşkulu ve hikmetli hikayelerden oluşuyor.